زمین، نقش رستم را می‌بلعد
به گزارش جام‌جم، نقش رستم نام مجموعه‌ای باستانی در شمال شهرستان مرودشت استان فارس است که در فاصله ۶کیلومتری از تخت‌جمشید قرار دارد. اهمیت این مجموعه به خاطر وجود آرامگاه چهار نفر از پادشاهان هخامنشی، بنای کعبه زرتشت و همچنین سنگ نگاره‌های صخره‌ای است که از دوران باستانی عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان برجای مانده است. این مجموعه باستانی ارزشمند که این روزها پرونده آن نیز برای ثبت در میراث جهانی و ارسال به یونسکو در حال آماده شدن است، حال و روز چندان خوشی ندارد و چونان عروسی می‌ماند که مسئولان در حال بزک کردن چهره آن برای پسند یونسکو هستند، درحالی که از درون در حال فرسایش و ویرانی است. قصه این بیماری و ویرانی هم از آن قرار است که باد و باران در نبود حفاظ مناسب روی سنگ‌نگاره‌ها، ذره‌ذره در حال خوردن و جویدن و ترک انداختن چهره این تاریخ مصور است و زمین زیرپایش هم در حال خالی شدن و فرورفتن و نشست کردن.
ترک بی‌آبی در زمین‌های نقش رستم
مسعود رضایی منفرد، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در گفت‌وگو با جام‌جم به هر دو مشکل اشاره می‌کند و می‌گوید: اولین موضوع ترک‌های روی آثار است که چندان عمیق و نگران‌کننده نیست و با اجرای اقدامات حفاظتی رفع و مرمت خواهد شد، کما این که امسال نیز با توجه به اعتبارات موجود، کل مجموعه نقش رستم را اسکن لیزر کرده و داربست‌های پله‌ای حفاظتی نصب کرده‌ایم و در حال مستندنگاری به منظور کسب اطلاعات کامل و همچنین اجرای طرح‌های مرمتی و حفاظتی هستیم. علاوه بر اینها آبراهه‌های مربوط به دوره هخامنشی در این محوطه و در بالای نقوش نیز مورد بررسی حفاظتی و مرمتی قرار گرفته تا در فصل بارش، از جاری شدن آب روی نقوش در امان بماند.
رضایی منفرد در تشریح موضوع دوم که آن را بسیار مهم‌تر و خطرناک‌تر می‌داند، تصریح می‌کند: ترک‌های ایجاد شده روی زمین، در اطراف نقش رستم و روستاهای اطراف در حال گسترش بوده و عامل ایجاد آن نیز برداشت بیش از حد از منابع آب‌های زیرزمینی، از طریق حفر هزاران چاه مجاز و غیرمجاز است که می‌تواند باعث فرونشست و پایین رفتن کل دشت مرودشت و بلعیده شدن همزمان آثار تاریخی و روستاها و مردم محلی ساکن در این منطقه شود و به مراتب بسیار بسیار خطرناک تر از ترک‌های ریز روی آثار است که براحتی برطرف می‌شود.
مرودشت در زمین چال می‌شود
موضوع فرونشست دشت مرودشت که مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید آن را بسیار خطرناک و نگران‌کننده می‌داند، موضوع جدیدی نیست و کارشناسان محیط‌زیست چندسالی است بشدت درباره آن و پیامدهای ناگوارش هشدار می‌دهند. یکی از این کارشناسان محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان محیط‌زیست است که به جام‌جم می‌گوید: اگرچه اکنون کل کشور ما از نظر افت سطح آب‌های زیرزمینی بدترین وضعیت را در دنیا پیدا کرده، اما در بین ۳۱ استان کشور، بدترین وضعیت ذخایر آبی مربوط به استان فارس است و یکی از بحرانی‌ترین مناطق در استان فارس نیز پس از دشت جهرم به فسا، دشت مرودشت است؛ یعنی جایی که تخت‌جمشید، نقش رستم و پاسارگاد در آن قرار گرفته و متاسفانه بشدت در آستانه فرونشست زمین قرار دارد.
وی با هشدار این‌که اکنون میزان فرونشست زمین در این مناطق استان فارس، ۵۴ سانتی‌متر در سال است، می‌افزاید: این میزان فرونشست، ۱۴۰ برابر شرایط بحرانی و استاندارد جهانی است، زیرا در اروپا اگر فرونشست چهار میلی‌متر در سال رخ دهد، شرایط بحرانی اعلام می‌شود. با این شرایط می‌توان دریافت منطقه مرودشت و تخت‌جمشید با چه وضعیت فوق‌العاده و نگران‌‌کننده‌ای مواجه هستند.
این کارشناس محیط‌زیست، علت فرونشست شدید مرودشت فارس را کشاورزی گسترده و حفر بی‌شمار چاه‌های مجاز و غیرمجاز دانسته و یادآور می‌شود: متاسفانه مرودشت اکنون قطب کشاورزی استان فارس بوده و گندم نیز مهم‌ترین محصول آن است؛ در واقع استان فارس ۲۵سال است به رکورددار بودن تولید گندم در کشور می‌نازد و همین مساله باعث شده در برخی مناطق این استان آب را از عمق ۳۰۰ متری بالا بیاورند، دمای آبی هم که بالا می‌آید، افزایش زیادی یافته و این فوق العاده خطرناک است و باید به این روند خاتمه داد.
به گفته وی، متاسفانه تعداد چاه‌های غیرمجاز در استان فارس بیش از ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد در طول ۱۵ سال اخیر در استان فارس افزایش پیدا کرده و دولت باید بسرعت و با قدرت تمام چاه‌های غیرمجاز استان و منطقه مرودشت را پلمپ کند و به کشت محصولات آب‌بر و بویژه برنج که اکنون در منطقه کامفیروز نزدیک دشت مرودشت کشت می‌شود، پایان دهد.
کاری از دست جهادکشاورزی برنمی‌آید
در پاسخ به این نکات، عزیز رحیمی، مدیر جهاد کشاورزی مرودشت به جام‌جم می‌گوید: در شهرستان مرودشت، ۵۰ هزار هکتار زیر کشت گندم و ۱۸ هزار هکتار زیر کشت برنج است و علاوه بر اینها محصولاتی چون جو، ذرت، چغندر و انواع صیفی‌جات نیز در مزارع شهرستان کشت و تولید می‌شود.
وی با اشاره به وجود ۲۱ هزار بهره‌بردار در عرصه‌های کشاورزی، باغداری و دامداری در مرودشت، می‌افزاید: اداره جهاد کشاورزی شهرستان تمام تلاش خود را برای آموزش و ترویج الگوهای کشت صحیح به کشاورزان و تجهیز مزارع به سیستم آبیاری نوین و قطره‌ای به کار گرفته است، اما بیش از این کاری از دست جهاد کشاورزی ساخته نیست، زیرا یک نهاد نظارتی است و نمی‌تواند مانع کشاورزان برای کشت محصولات آب‌بری چون برنج شود، ضمن این‌که محدود کردن دسترسی کشاورزان به آب بیش از اندازه نیز از حوزه وظایف جهاد کشاورزی خارج و جزو وظایف وزارت نیروست.
کمیته‌ای متروک برای رفع مشکلات مرودشت
مسعود رضایی منفرد، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با تاکید بر این که رفع مشکلات منطقه مرودشت اعم از مشکل آثار تاریخی و فرونشست زمین منطقه تنها با عزم ملی و هماهنگی و همکاری همه ادارات و دستگاه‌ها امکان‌پذیر است و از دست میراث به تنهایی کاری ساخته نیست، می‌گوید: آنچه از سازمان میراث فرهنگی برمی‌آمد هشدار در این زمینه بود که بر همین اساس سلطانی‌فر، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی حدود سه سال پیش طی نامه‌ای به استاندار فارس خواستار تشکیل کمیته‌ای متشکل از همه نهادها برای پیگیری مساله شدند که این کمیته در همان زمان با عضویت نمایندگان نهادهای مختلف ازجمله استانداری، جهاد کشاورزی، میراث‌فرهنگی، محیط زیست، زمین‌شناسی و… تشکیل شد، اما متاسفانه کمیته خیلی جدی نگرفته نشد و تغییر پیاپی مدیریت‌ها در نهادهای مختلف باعث شد جلسات آن برگزار نشود، طوری که آخرین جلسه برگزار شده آن به سال ۹۳ برمی‌گردد.