مقدمه: طلاق، به معنی پایان قانونی ازدواج و جدا شدن زن و شوهر از یک دیگر است. طلاق، معمولاً وقتی اتفاق می افتد که استحکام رابطه زناشویی از بین می رود و میان زن و شوهر ناسازگاری و تنش وجود دارد. “طلاق اجتماعی” تغییرات در دوستی ها و سایر روابط اجتماعی است که مرد یا زن طلاق گرفته با آن ها سر و کار دارد. “طلاق روانی” موقعیتی است که از طریق آن، فرد پیوندهای وابستگی عاطفی به همسرش را قطع کند و به تنها زیستن تن در دهد.

یکی از بزرگترین خطراتی که در زندگی همه ی انسانها وجود دارد طلاق است. بیشترین آسیب جدایی و طلاق متوجه کودکان خانواده است که دل به عنایت و مهر والدین گرم داشته و خانه را مرکز امید و پناهگاه خویش می شناسند. اگر پدران و مادران بدانند طلاق و جدایی چه محرومیتی را برای فرزندان پدید می آورد و دل نازک طفل را چگونه شکند و او را از چه لذاتی محروم می سازد، شاید هرگز تن به این کار در ندهند. جدایی پدر و مادر از یکدیگر، کودک را به اختلال عاطفی دچار می سازد؛ حالت افسردگی برای او پدید می آورد و در مواردی قدرت اراده و اندیشه را از او باز می ستاند و در کل، او را چنان پریشان می سازد که اثرات شوم آن مادام العمر به همراه کودک است. این مسئله در وضع تحصیلی کودک هم اثر می گذارد و حتی توان فعالیت ورزشی را از او می گیرد.

به منظور بررسی واژه ی طلاق و دانستن معنای لغوی این کلمه و همچنین شناخت انواع طلاق به سراغ وکیل پایه یک دادگستری آقای بهرام کاظمی رفتیم. آنچه در این گزارش می خوانید بخشی از گفتگوی آقای کاظمی با خبرنگار هفته نامه ی مرودشت می باشد.

کاظمی: طلاق، کلمه ای عربی است که از واژه ی “تطلیق” گرفته شده است که به معنای «گسستن پیوند زناشویی» و در زبان فارسی به معنی «جدایی» است. از دیدگاه قانون، طلاق یعنی پایان رابطه همسرداری در ازدواج دائمی که بعد از آن، زوجین هیچ گونه مسئولیتی در قبال یکدیگر ندارند.

انواع طلاق:

بر اساس ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی طلاق بر دو قسم است:

۱ – طلاق بائن

۲ – طلاق رجعی

ماده۱۱۴۴: در طلاق بائن شوهر حق رجوع ندارد اما در طلاق رجعی با توجه به شرایطی، امکان رجوع برای مرد میسر می باشد.

ماده ۱۱۴۵: در موارد زیر طلاق بائن است:

۱ – حقوقی که قبل از مرحله زناشوئی واقع می گردد

۲ – طلاق یائسه

۳ – طلاق خلع و مبارات

۴ – سومین طلاقی که بعد از سه وصلت متوالی صورت گیرد.

طلاق “خلع” آن است که زن به واسطه ی کراهتی که از شوهرش دارد در مقابل مالی که به شوهر می دهد طلاق بگیرد؛ خواه اینکه مال مذبور عین مهریه یا معادل آن و یا بیشتر یا کمتر باشد.

طلاق “مبارات” آن است که کراهت از طرفین باشد.

– زن یا مرد، در چه مواردی حق درخواست طلاق دارند؟

کاظمی: شرع مقدس و قانون مدنی که آنهم برگرفته ازشرع میباشد شرایط و مواردی را برای هر کدام از زوجین در نظر گرفته است که می توانند با استناد به آنها در خواست طلاق نمایند

از جمله مواردی که زن می توند در خواست طلاق کند:

۱ – شرایط ضمن عقد (۱۲شرط می باشد که پیشنهاد می شود زوجین پیش از ازدواج با مطالعه ی کامل آن و آگاهی کامل ازمفاد شرایط اقدام به عقد نمایند)

۲ – استنکاف شوهر از پرداخت نفقه به همسرش

۳ -ابتلاء زوج به امراض صعب العلاج که سلامت زوجه را به خطر اندازد

۴ -ابتلاء زوج به هرگونه اعتیاد مضرکه به بنیان خانواده لطمه وارد کند

۵ -زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند

۶ – مفقودالاثر شدن زوج به مدت شش ماه یا بیشتر

۷ – جنون زوج به حدی باشد که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد

۸ – عقیم بودن مرد و عدم توانایی وی درمسائل زناشویی

۹ – مشغول بودن مرد به شغل یا حرفه ای که خلاف مسائل شرع و قوانین مدنی کشور باشد

۱۰ – ارتکاب مرد به جرائمی که باعث حبس وی به مدت ۵ سال یا بیشتر شود

۱۱ – سوء رفتاری و معاشرت مرد به حدی باشد که ادامه زندگی برای زوجه غیر قابل تحمل باشد

مواردی که مرد حق طلاق همسرش را دارد:

طبق ماده ۱۱۲۳عیوب زیر در زن موجب حق فسخ برای مرد خواهد بود

جذام، برص، افضاء، زمین گیری، نابینائی از هر دو چشم.

در صورتی که این عیوب به هنگام عقد در زن وجود داشته باشد و مرد از آن بی اطلاع باشد

در صورتی که شوهر بعد ازعقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد زن میتواند در خواست طلاق نماید.

علل و عوامل طلاق

۱ – عدم تفاهم     ۲ – ازدواج اجباری   ۳ – توقعات بی جا

۴ – عوامل ارتباطی   ۵ – اختلالات عاطفی و روانی   ۶ – اعتیاد

۷ – ازدواج مجدد توسط زوج   ۸ – تدلیس در ازدواج

۹ – ازدواج تحمیلی     ۱۰ – ترک زوج یا زوجه از منزل

– راهکارهای کاهش طلاق چیست؟

کاظمی: مسلما راه های بسیاری برای کاهش طلاق وجود دارد که مستلزم بررسی آنها و اطلاع رسانی به مردم می باشد از جمله:

*بالا بردن آگاهی افراد جامعه در مورد مشکلات بعد از طلاق

* مشاوره دادن به افرادی که می خواهند ازدواج کنند

* افزایش مراکز مشاوره توسط مسئولان و افراد خبره ومتخصص

* پرداختن به مسائل ازدواج و طلاق از طریق رسانه ملی (صدا وسیما) و مطبوعات در سطح گسترده تر

* آشنایی حداقلی زوجین از یکدیگر قبل از ازدواج با نظارت صحیح خانواده …

تآثیرات رفتاری ناشی از طلاق

یکی از تاثیرات رفتاری حاصل از طلاق اضطراب است به نحوی که پس از طلاق بلافاصله میزان اختلالات عاطفی و روانی کودکان بالا می رود پسران بیشتر از دختران تحت تاثیر اضطراب ناشی از طلاق قرار می گیرند و چنین فرزندانی اغلب به اختلالات روانی و افت تحصیلی دچار می شوند.

تحقیقات انجام شده که همگی پیرامون افت تحصیلی و طلاق والدین می باشد نشان دهنده این است که خانواده هایی که از هم دور باشند و کودکانی که در پرورشگاهها زندگی می کنند دچار افت تحصیلی می شوند.

امروزه به دلیل مشکلات اقتصادی و دید افراد جامعه نسبت به خانواده هایی که طلاق در آنها انجام شده و همچنین عدم و امنیت زنان مطلقه، طلاق رسمی کمتر انجام می گیرد و خانواده هایی که دچار مشکلات و تنش می باشند ترجیح می دهند در کنار هم اما دور از هم زندگی کنند که این موضوع باعث رواج نوع دیگری از طلاق به نام “طلاق عاطفی” شده که زن و شوهر رسما و شرعا زیر یک سقف با هم زندگی می کنند اما هیچ گونه روابط عاطفی و زناشویی با یکدیگر ندارند.

اگر چه زوجین به دید خود، بنیان خانواده را حفظ کرده و مانع سردرگمی فرزندان خود بین پدر یا مادر شده اند، لیکن این نوع طلاق ها، خطراتی بس جدی تر، برای خانواده و فرزندان دارد. چرا که عدم وجود مهر و محبت بین والدین، باعث سردی آنها شده و قطعا ارتباط کلامی و مشورت و هم فکری بین آنان از بین می رود که این خود باعث بروز مشکلات روانی و عاطفی فرزندان در جامعه میگردد.

عموماً ماهیت وجودی فرزندانی که در محیط خالی از محبت بزرگ می شوند بوسیله سنجش میزان عقب ماندن آنها ا سیر تکاملی رشد تبیین می شود. در سنجش این موضوع باید توجه شود که عامل ترس در این کودکان، بیش از کودکان معمولی است و افت تحصیلی نیز بیشتر دیده می شود.

عواقب عاطفی طلاق بر روی کودکان در مقایسه با آثار عاطفی خانواده های متعارض از جنبه های تخریبی کم تری برخوردار است.

ازدواج های ناموفق بیش از طلاق برای کودکان مشکلات روانی ایجاد می کنند بعضی از محققین کوشیده اندآثار طلاق های معقول را از دیدگاه کودکان بیان کنند در چنین مواردی کودک با پدر و مادر رابطه دارد هر چند می داند که آنها از هم جدا شده اند ولی احساس می کند که هم پدر و هم مادر را دوست دارد.

کودکان محروم از پدر و مادر به علت کمبودهای عاطفی و اقتصادی دچار افت تحصیلی بیشتری نسبت به سایر کودکانی که پدر و مادر را در کنار خود دارند می باشند.

در این گزارش به بررسی و معرفی پدیده ی طلاق پرداخته ایم آنچه در ادامه این مطلب خواهید خواند پرداختن به مسائل و مشکلات خانواده ها پس از طلاق و بررسی شرایط فرزندان طلاق در خانه و مدرسه می باشد.

ادامه مطالب که در شماره های بعد به چاپ خواهد رسید:

* گفتگو با اساتید روانشناسی دانشگاه پیرامون مشکلات روانی طلاق

* گفتگو با چند تن از مدیران و معلمان مدارس جهت آشنایی با شرایط تحصیلی فرزندان طلاق

* جلسات پرسش و پاسخ با وکلای دادگستری به منظور آگاهی بیشتر مردم با مسائل ازدواج و طلاق

  «گزارش از: سمیه رعیتی»

منبع: هفته نامه مرودشت