مجموعه جهانی تخت جمشید در استان فارس با ۵۲۵ هزارو ۶۵۶ نفر بازدیدکننده در تعطیلات نوروز ۱۳۹۴ در جایگاه نخست بازدید گردشگران و میهمانان نوروزی قرار گرفت، جایگاهی که کم و بیش در سال های گذشته نیز از آن این یادمان تاریخی بود، اما آیا به دست آوردن این جایگاه توفیری در توسعه فرهنگی اجتماعی فارس می کند؟

ایرنا- زمانی که رسانه های گروهی با تیتر درشت این خبر را به نقل از مسوولان میراث فرهنگی و گردشگری نقل می کنند و مردم آن را می خوانند قطعا نوعی غرور ملی و تفاخر به داشته های فرهنگی و تاریخی همراه با عرق ملی همگان را فرا می گیرد و بر خود می بالیم که دارای چنین یادمان کهن و تاریخی در خطه فارس هستیم.

این در حالی است که طی سال های متمادی که این جایگاه نصیب تخت جمشید و استان فارس شده و سیل جمعیت مشتاق به دیدن تخت جمشید و یادمان های فرهنگی و تاریخی آن شتافته اند، کمتر تغییری در نحوه حفاظت و نگهداری از تخت جمشید دیده شده و بازدید انبوه گردشگران و میهمانان تفاوتی در حال و روز این یادمان کهن رو به ویرانی نداشته است.

مهم تر آنکه گسیل انبوه جمعیت مشتاق به سوی تخت جمشید و بالا رفتن آمارهای بازدید از این بنای کهن می تواند آسیب جدی به این یادمان تاریخی بزند.

در کنار همه آسیب هایی که گلسنگ ها و باد و باران و فرسایش روزگار به این بنای کهن وارد می کند در تعطیلات نوروزی، بازی و شیطنت کودکان، نشستن بر روی یادمان های سنگی و عکس برداشتن، یادگاری نوشتن روی دیوارها، ریختن زباله در فضای داخلی و بیرونی تخت جمشید، سرو صدای خودروها و ده ها آسیب دیگر نیز به مجموعه آسیب هایی که این یادمان تاریخی را تهدید می کند افزوده می شود .

شاید بسیاردیده ایم یا شنیده ایم که برخی اوقات دوستداران و علاقه مندان به یک بیمار، ساعت ها پشت دراتاق مراقبت های ویژه دربیمارستان می مانند،اشک می ریزند و مترصد فرصتی هستند تا از او عیادت کنند اما اجازه ورود به اتاق بیمار را نمی یابند.

ازدحام آنها پشت در اتاق بیمار قطعا نشانگر علاقه مندی آنها به بیمارشان است اما آنها هیچگاه راضی نمی شوند که ازدحام و حرکت دسته جمعی به سمت تخت بیمار به اوصدمه ای بزند و اندک سلامتش رابه خطر بیاندازد از این رو اغلب اوقات آنها با توضیحات پزشکان، قانع می شوند و حفظ سلامت بیمار را به دیدار از وی ترجیح می دهند.

برنامه بازدید ازتخت جمشید درروزهای تعطیلات نوروزی نیز چیزی شبیه به همین ازدحام و حرکت های دسته جمعی پشت دراتاق بیماران است، بسیاری از دوستداران تاریخ و تمدن ایرانی و علاقه مندان یادمان های کهن در نوروز و تعطیلات آن پشت جایگاه ورودی به تخت جمشید ازدحام می کنند و برای ورود به صفه تخت جمشید،لحظه شماری می کنند با این تفاوت که همه آنها اجازه ورود می یابند و بی محابا از پله های تخت جمشید می دوند و بالا و پایین می روند و خود را به سرستون ها و تندیس های موجود در این مجموعه کهن می رسانند و به آن دست می زنند و برای آنکه خستگی راه را در کنند گاهی برسنگ ها و سرستون ها و سازه های سنگی می نشینند و تخمه و آجیل را با دل تخت جمشید یکجا می شکنند.

حکایت بازدیدهای مسافران و میهمانان نوروزی از تخت جمشید حکایت دوستداران و علاقه مندان و میهمانانی است که حضور آنها به دم و بازدم تشبیه شده است که وجودشان فرح بخش و غنیمت است اما چون نفس آدمی اگر بیایند و نروند، موجود را به ورطه هلاکت و نابودی می اندازند.

تردیدی نیست که مردم به بازدید ازتخت جمشید علاقه نشان می دهند اما این علاقه مندی نباید منجر به ویرانی و نابودی تخت جمشید شود، بازدید کنندگان از تخت جمشید نباید بازدید از این بنای تاریخی را با بازدید از یک بوستان شهری اشتباه بگیرند و به راحتی با تخمه و چیپس و پفک وارد شوند هر جا خواستند بنشینند ، بدوند، بازی کنند و در کنار هر سنگی عکس بردارند.

اینکه مردم برای ورود به تخت جمشید صف می کشند و در یک روز بر اساس آمارهای رسمی ۱۴۰هزار نفر به تخت جمشید وارد می شوند را باید به فال نیک گرفت و این نشان از علاقه مندی مردم به میراث کهن ایرانی دارد اما چگونه می توان این موضوع را توجیه کرد که چند متر پایین تر از تخت جمشید، صف خودروها و شلوغی و ازدحام و صدای بوق و کلافگی مسافران و سر و صدای دست فروشان و عابران به حدی باشد که خاطره دیدار از تخت جمشید به خاطره ای خوش تبدیل نشود.

تخت جمشید با شکوه و عظمت چند هزار ساله که جلوه تاریخی عصر هخامنشی در کشور است و بسیاری از گردشگران و جهانگردان از اقصی نقاط جهان حسرت یکبار راه رفتن بر روی پلکان سنگی آن را دارند، در تعطیلات نوروزی به مکانی برای بازی کودکانه کودکانی تبدیل شده است که از پله ها بالا و پایین بروند و شیطنت کودکانه کنند.

به راستی آیا از خود پرسیده ایم که این بنای کهن تا کنون چقدر توانسته است رونق بخش استان فارس و یا حتی رونق بخش شهرستان مرودشت که در فاصله ۱۰ کیلومتری آن است باشد؟ و آمارهای میلیونی بازدید از تخت جمشید آیا تا کنون تاثیری در نگهداری این بنای کهن داشته است؟ آیا بازدید چند صد هزار نفر در یک روز از تخت جمشید می تواند زمینه مراقبت و حفاظت کارشناسی از این بنای سنگی را حفظ کند؟

این در حالی است که تاکنون بیشتر شخصیت های عالیرتبه کشورهای خارجی اعم از روسای جمهوری ، وزیران ، سفرا و شخصیت های سیاسی و فرهنگی که به استان فارس سفر کرده اند حتما دیدار از تخت جمشید را در برنامه داشته اند و حضور در شیراز را به خاطر دیدن تخت جمشید غنیمت شمرده اند.

بیشترکسانی که به استان فارس سفر می کنند و آوازه پرسپولیس را در کتاب ها و مجلات تاریخی و فرهنگی خوانده اند عطش دیدار تخت جمشید دارند و با ورود به دروازه ملل مسحور عظمت و غرور تاریخی و کهن ایرانی می شوند اما در نگاه همه این گردشگران موجی از حسرت و شکوه نهفته است و سوالی که بارها و بارها تکرار شده است و آن اینکه چرا با این همه پیشینه تاریخی و شکوه تمدنی بیشتر مهربان نباشیم؟ و از این چشمه زاینده تاریخ و تمدن در جهت دسترسی به مواهب توسعه بهره نگیریم؟

زخم هایی که با نیشتر غفلت به صورت یادگاری بر سنگ های تخت جمشید نشسته و اثر دست هایی که در کار تخریب این بنای تاریخی و کهن بوده است کم نیست، به راستی چند بنای تاریخی چون پرسپولیس در ایران و حتی در جهان وجود دارد که برخی افراد این گونه با میراث ماندگار فرهنگی خود رفتار می کنند؟

نگهداری از این اثر تاریخی و حفاظت از آن اگر چه لازم و ضروری است اما کافی نیست، این بنای کهن باید به چشمه زاینده توسعه فارس تبدیل شود و ما فقط برای آن فقط نقش یک سرایدار را نداشته باشیم.

باید این بینش تقویت شود که از پاسداری و سرایداری صرف میراث فرهنگی به مرحله ای برسیم که میراث فرهنگی در زندگی ما زایش و پویش داشته باشد.

برای رسیدن به این مرحله باید به همه ابعاد میراث فرهنگی توجه شود و از رشد تک بعدی میراث فرهنگی و نگاه تنگ نظرانه نسبت به این سرمایه عظیم برحذر بود.

افزایش آگاهی عمومی نسبت به میراث فرهنگی از جمله راهکارهایی است که می توان با بهره گیری از آن ارزش های میراث فرهنگی را وارد زندگی مردم کرد.

البته آگاهی از میراث فرهنگی نباید منحصر به طیف نخبگان جامعه گردد مردم عادی و نسل جوان نیز باید با اطلاع و آگاهی یافتن از ارزش های میراث فرهنگی به تقویت غرور ملی بیاندیشند.

ما تا کنون به پیشینه تاریخی و فرهنگی کشورمان فقط افتخار کرده ایم این رویکردلازم است اما کافی نیست زیرا افتخار به گذشته باید مبنایی برای ترسیم آینده روشن باشد.

از جمله آفت هایی که توسعه فرهنگی را تهدیدمی کندهمین است که ما درافتخار به گذشته و پیشینه فرهنگی محصور بمانیم و راه روشن آینده را بر مبنای آن ترسیم نکنیم.

جوانان و نوجوانان ضمن آنکه به میراث گذشتگان باید افتخار کنند باید یقین حاصل نمایند که تخت جمشید، حافظ و سعدی مبنای توسعه زندگی آینده آنان است و پیوند گذشته و آینده در زندگی آنان بوجود آید.

هنوز در استان فارس گردشگرانی که به تخت جمشید می روند دغدغه آن را دارند که مباد در ظلمت شبانه محیط اطراف این مجموعه گم شوند یا برنامه سفر خود را به نوعی تنظیم کنند که شب را در شیراز بگذرانند و فاصله ۶۰ کیلومتری شیراز تا تخت جمشید را چگونه بگذرانند که شامگاه در خارج از شیراز متوقف نشوند زیرا مکانی برای اقامت در اطراف تخت جمشید یافت نمی کنند.

امسال نیز برای مراقبت بیشترازتخت جمشید،سازمان میراث فرهنگی بخش هایی ازاین بنای کهن رابا تعیین مسیر ازسایربخش ها مجزا کرد، این تفکیک با پیش فرض آن است که دوستداران تخت جمشید و بازدید کنندگان خودشان رعایت کنند و پا را فراتر از آنسوی مسیر ها نگذارند اما چقدر این موضوع رعایت می شود؟

مدیر مجموعه جهانی تخت جمشید با تایید کلی این موضوع که بازدید انبوه از تخت جمشید می تواند به این بنای کهن صدمه بزند و فرسایش ها را افزایش بدهد گفت: این موضوع دغدغه ما هم هست که هجوم ده ها هزار نفر برای بازدید از تخت جمشید احتمال صدمه زدن به این بنای کهن را افزایش دهد.

مسعود رضایی منفرد در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: آمارهای رسمی که از فروش بلیت به دست آمده است معمولا کمتر از آمار واقعی بازدیدها است و چیزی که بر اساس سنسورهای کامپیوتری که برروی جایگاه های ورودی تخت جمشید نصب شده نشان می دهد آن است که آمار بازدید بیشتر از آمار فروش بلیت است.

وی گفت: تخت جمشید دوازده هکتار و نیم مساحت دارد و در روزهای تعطیل امسال هر چند آمار بازدید ها کاهش یاقت اما تا ۱۰۰ هزار نفر در روز هم بازدید داشتیم و کنترل این تعداد جمعیت در این وسعت تخت جمشید کار آسانی نیست.

این مقام مسوول با بیان اینکه البته اجازه نمی دهیم هر کسی به هر قسمتی از تخت جمشید دراین روزها برود و به سنگ ها و سرستون ها و سازه ها دست بزند گفت: با تفکیک برخی از قسمت ها با تعیین مسیر این امکان به وجود آمده است تا مراقبت بیشتری از تخت جمشید به عمل آید.

رضایی منفرد گفت : البته در همه آثار باستانی دنیا حد استاندارد بازدید تعیین شده و با عبور از این حد استاندارد به طور خودکار درهای محل بازدید بسته می شود تا بعد از خروج تعدادی از بازدید کنندگان مجددا درها بازگشایی گردد.

وی گفت: ما نیز به دنبال آن هستیم که در تخت جمشید و موزه تخت جمشید حد استاندارد بازدید کننده تعیین نماییم و از این فرایند برای بازدید ها ی نوروزی بهره گیریم.

مدیر مجموعه جهانی تخت جمشید از تعیین مسیر برای بازدید میهمانان از آرامگاه اردشیر سوم در حاشیه تخت جمشید سخن گفت و افزود: با استفاده از این مسیر جدید این امکان وجود دارد که از ازدحام بازدید کنندگان در تخت جمشید کاسته گردد و تعدادی از جمعیت در مسیر های جدید حرکت نمایند.

وی ادامه داد: استفاده از راهنما در تخت جمشید و استفاده از مسیر هایی که با احجام فیزیکی و الکترونیکی بازدید کنندگان را هدایت می کنند قطعا به بهبود نوع بازدید کمک می کند و موجب می گردد که بازدید کنندگان با فراغ بال بیشتر به بازید از این بنای کهن بپردازند.

در هر حال از یک سو مردم علاقه مند به دیدار از تخت جمشید هستند و از راههای دور برای دیدن این مکان تاریخی به شیراز می آیند و از سوی دیگر مسوولان میراث فرهنگی باید پیرو قوانین جهانی باشند، قانون جهانی می گوید که مناطق مهم تاریخی و موزه ها باید ساعت ۱۸ بسته باشد در حالیکه برای تخت جمشید به سختی می توان این قانون را اعمال کرد.

یادمان تاریخی تخت جمشید مربوط به دوران هخامنشیان در فاصله ۶۰ کیلومتری شمال شیراز دراستان فارس و در شهرستان مرودشت قرار دارد.

هخامنشیان نام دودمانی و سلسله پادشاهی است که از ۳۳۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد بر ایران حکومت کردند.