نیم نگاه، نیما بامداد– روز گذشته ۳۳ رأس از گوسفند عشایر مرودشت بر اثر استفاده از پساب صنعتی پتروشیمی شیراز تلف شدند. خبر کوتاه بود اما دردناک. شاهدان می گویند؛ پساب صنعتی و آلوده پتروشیمی شیراز توسط تانکرهایی به خارج از این شرکت و به لاگن‌ هایی که در مجاورت این کارخانه عظیم قرار دارد انتقال داده می‌ شود که این پساب آلوده در کنار جاده از تانکر سرریز شده بود و گوسفندان این فرد عشایر پس از خوردن آن تلف شدند.

این اولین بار نبود که سرمایه های زحمت کش ترین و در عین حال ضعیف ترین قشر جامعه این چنین از بین می رود. بارها در استان فارس شاهد مسمومیت و تصادف دام های عشایر بوده ایم و صدای ضجه های این قشر بی پناه را شنیده ایم و از این که فریادرسی نیست مطمئن شده ایم. اما به راستی چرا مشکلات زیست محیطی پتروشیمی شیراز علی رغم نیم قرن فعالیت کماکان پابرجاست؟

می‌دانید که پتروشیمی شیراز اولین واحد صنعت پتروشیمی در ایران است که در شهرستان مرودشت و در کنار رودخانه کر در زمینی به مساحت ۳۰۰ هکتار از سال ۱۳۴۲ شروع به کار کرد. از همان ابتدا نسبت به جانمایی و ساخت این مجتمع صنعتی در این منطقه تاریخی و طبیعی اعتراض هایی صورت گرفت اما نادیده گرفته شد و به جایی نرسید.

اکنون غیر از آلودگی هوا که نصیب شهروندان مرودشتی می شود، محیط طبیعی منطقه نیز به دلیل آلودگی های حاصل از فعالیت این شرکت در معرض تهدید جدی قرار دارد.

در این پتروشیمی، لاگون‌هایی جهت تصفیه پساب‌ها ایجاد شده است که بعضا به‌علت سرریز شدن دیواره لاگن‌ها به سمت رودخانه کر، آبزیان جانوری و پوشش گیاهی این رودخانه از بین رفته و برخی مناطق آن به شوره زار تبدیل شده است. به طوری که سال ۸۸ در پی ورود پسماندهای مجتمع پتروشیمی شیراز به رودخانه کر، گروهی مسئول بررسی آلودگی رودخانه کر و راهکارهای مرتبط با این موضوع شدند.

هر چند برخی از واحدهای این مجتمع صنعتی مانند واحدهای اسید نیتریک، آمونیاک و نیترات آمونیوم به دلیل قدمت، ملاحظات ایمنی و زیست محیطی از چرخه تولید خارج شده بودند اما ماحصل بررسی این گروه منجر به تصمیماتی شد که شامل نصب دستگاه های آن لاین نظارت بر ورودی پسمانده در دو منطقه بالا دست و پایین دست کارخانه، اعمال کنترل از سوی سازمان آب منطقه ای محیط زیست به منظور بررسی استاندارد پسماندهای صنعتی پتروشیمی، بررسی و اجرای طرح پیشنهادی از سوی دانشکده کشاورزی مبنی بر تبدیل نیترات در محل کارخانه و قبل از ورود به رودخانه به ایجاد هماهنگی و تعامل بین پتروشیمی و… بود.

در سال ۹۳ بار دیگر موضوع آلودگی رودخانه کر و آلایندگی پتروشیمی شیراز بر سر زبان ها افتاد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی فارس در این خصوص شایعه آلودگی آب روخانه کر را تکذیب کرد. محمد مهدی قاسمی‌ گفت: بخشی از پساب پتروشیمی شیراز وارد کر می‌شود اما رودخانه کر خشک بوده و اکنون جریان ندارد.

وی افزود: اداره‌ کل محیط ‌زیست استان نیز نسبت به پساب پتروشیمی‌ ها تذکراتی داده است.

سال گذشته نیز، مدیرکل محیط زیست استان فارس در جلسه اتاق فکر استان فارس فاضلاب صنعتی پتروشیمی، شیراز را بزرگترین عامل تهدیدکننده رودخانه کر دانست و تصریح کرد: فاضلاب صنعتی پتروشیمی پس از ورود به لاگن‌های تبخیری وارد رودخانه شده و آب و خاک را به شدت آلوده می ‌کند.

با توجه به اعتراضات و هشدارهای متولیان محیط زیست استان فارس، به نظر می رسد تلاش های مدیران پتروشیمی شیراز، برای مدیریت پساب صنعتی و جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی منطقه کافی نیست و بایستی مدیران این مجتمع عظیم صنعتی ابتدا ضمن مشخص کردن حریم و فنس کشی برای این مجتمع، نسبت به حادثه تلف شدن گوسفندان عشایر مرودشتی بی تفاوت نباشند و در صورت قصور نسبت به جبران آن اقدام کنند.

علاوه بر این، ضروری است مدیران کارخانه استاندارد کردن خروجی‌ های فاضلاب‌ های صنعتی را جدی تر بگیرند. با همه این تفاسیر، منطقه مرودشت با وجود چندین مجتمع صنعتی نیازمند یک برنامه و طرح جامع ‌محیط زیستی است. قطعا انجام مطالعات کارشناسانه و احداث شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب در اطراف رودخانه ‌ها می تواند در این راه موثر باشد اما اگر سازمان های مسئول در مواجهه با بنگاه های صنعتی و اقتصادی و منافع برخی، منفعل عمل کنند عملا هیچ طرحی در دفاع از میحط زیست منطقه به نتیجه نمی رسد.