روزنامه جام جم در صفحه ایران نوشت: حالا دیگر همه مسئولان به این اصل مهم اذعان دارند که تا مردم، ضرورت حفظ منابع آبی را درک نکرده و خود برای احیا و حفظ این منابع به میدان نیایند و مشارکت نکنند، هیچ طرح و برنامه ای در این زمینه به موفقیت نخواهد رسید.

ایرنا- این گزارش که در شماره سه شنبه ۱۷ آذر ۱۳۹۴ خورشیدی به قلم فاطمه مرادزاده انتشار یافته است، می افزاید: برای همین هم در تصویب طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی، برنامه ای به منظور مشارکت بهره برداران گنجانده شد که اکنون وزارت نیرو از اجرای آن خبر می دهد.

شهریور سال گذشته و در پانزدهمین جلسه شورای عالی آب، طرحی به منظور احیای منابع آبی کشور با نام طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی به تصویب رسید که خود شامل ۱۵ پروژه یا محور بود و برنامه هایی نظیر استقرار گروه های گشت و بازرسی، تقویت آبخیزداری، نصب کنتورهای هوشمند روی چاه ها، مسدود کردن چاه های غیرمجاز و ایجاد «تشکل های آب بران» را شامل می شد.

اجرای دو مورد از ۱۵ پروژه مذکور به جهاد کشاورزی و ۱۲ پروژه به وزارت نیرو سپرده و قرار شد یک پروژه نیز با همکاری مشترک این دو وزارتخانه انجام شود.

این پروژه مشترک، ایجاد «تشکل های آب بران» بود که هدف اصلی آن مشارکت دادن مردم در امر حفاظت منابع آبی و سپردن این مهم به آنان است؛ اتفاقی که چند روز پیش محمد حاج رسولی ها، مشاور وزیر نیرو نیز به آن اشاره کرد و گفت: از آنجا که بدون مشارکت و همفکری مردم و تعامل با کشاورزان، مدیریت منابع آب امکان پذیر نیست، مدیریت مشارکتی منابع آب زیرزمینی با ایجاد «تشکل های آب بران» به صورت آزمایشی در ۹۱ دشت بحرانی کشور به اجرا گذاشته خواهد شد.

**اولین تشکل در دشت ارسنجان
دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی درخصوص اجرای این طرح به جام جم می گوید: «تشکل آب بران» کمیته ای است که اعضای آن را کشاورزان و بهره برداران هر دشت تشکیل می دهند و حفاظت منابع آبی هر دشت به این تشکل واگذار می شود.

عبدالله فاضلی با اشاره به این که طرح مذکور با همکاری دو وزارتخانه نیرو و جهاد کشاورزی و با تولی گری سازمان تعاون روستایی جهاد کشاورزی اجرا می شود، می افزاید: کارهای مقدماتی این طرح انجام و از ۶۰۹ دشت کشور، ۹۱ مورد که جزو دشت های بحرانی است، شناسایی شده که قرار است در این دشت ها با توجه به ظرفیت آنها، از یک تا چند تشکل آب بران ایجاد شود که اکنون دشت ارسنجان در استان فارس به عنوان اولین دشتی که تشکل آب بران در آن ایجاد می شود، شناسایی و انتخاب شده است.

وی با بیان این که مقدمات اجرای این طرح تقریبا از مهرماه امسال کلید خورده و اعتبارات مورد نیاز برای ایجاد تشکل ها در ۹۱ دشت نیز تامین شده است، خاطرنشان می کند: هدف اصلی تشکیل تشکل های آب بران، مشارکت دادن مردم و بهره برداران در حفاظت منابع آب زیرزمینی و درواقع سپردن کاری که تاکنون دولت عهده دار آن بود، به خود مردم است، بر این اساس به ساکنان هر منطقه و دشت، آموزش هایی مبنی بر اهمیت منابع زیرزمینی و ضرورت حفاظت از آن داده می شود، تا به جای نیروهای گشت و بازرسی دولتی، خودشان مانع اضافه برداشت، کف شکنی یا حفر چاه های غیرمجاز شوند.

دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی می گوید: طبق زمان بندی صورت گرفته، مقرر شده تا پایان برنامه ششم ۱۲۰۰ تشکل آب بران در ۶۰۹ دشت کشور تشکیل شود که در مرحله اول که تا پایان امسال اجرایی می شود، ۳۱ تشکل در ۳۱ دشت از ۹۱ دشت بحرانی شناسایی شده، ایجاد و بقیه دشت ها در سال های بعد و طبق زمان بندی پنجساله دارای تشکل خواهد شد.

این مقام مسئول در پاسخ به این پرسش که وضعیت و میزان موفقیت طرحی که پیش از این درخصوص احیای منابع آب زیرزمینی اجرایی شد، به چه صورت است، می گوید: آن طرح که «طرح تعادل بخشی، تغذیه مصنوعی و پخش سیل» نام داشت و اجرای آن از سال ۸۴ شروع شد، به دو دلیل اعتبارات ضعیف و همچنین عدم همکاری و یکپارچگی نهادهای درگیر، چندان موفق نبود، هر چند با این وجود باز هم موفق شدیم ۳٫۵ میلیارد مترمکعب آب در آبخوان ها ذخیره و صرفه جویی کنیم.

**مشارکت مردم هم کاری، هم مالی
مدیرکل دفتر امور آب و خاک کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی نیز درباره چگونگی اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی و وظایفی که در این زمینه به دوش وزارت جهاد کشاورزی است، به جام جم می گوید: از سه پروژه ای که در این طرح به عهده جهاد کشاورزی است، یک مورد آن یعنی ایجاد تشکل های آب بران با همکاری مشترک جهاد کشاورزی و وزارت نیرو انجام خواهد شد که در جلسه مشترکی که بین مسئولان و وزیران این دو وزارتخانه برگزار شد،

حجتی، وزیر جهاد کشاورزی پیشنهاد داد که در هر دشتی علاوه بر ایجاد تشکل های آب بران، شورای حفاظت دشت نیز با مشارکت همه ذی نفعان و نهادهای مرتبط، اعم از نمایندگان وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و … به ویژه کشاورزان و اهالی منطقه تشکیل و بحث مدیریت حفاظت از دشت به عهده این شورا قرار داده شود.

علیرضا پرستار در پاسخ به این پرسش که با وجود ایجاد تشکل آب بران دیگر چه نیازی به تشکیل شورای حفاظت خواهد بود، می افزاید: به عقیده ما حفاظت منابع آب زیرزمینی و درحقیقت جلوگیری از بهره برداری های مجاز و غیرمجاز، پیامدهای اجتماعی متعددی دربرخواهد داشت، زیرا گرچه ما نیز مخالف بهره برداری های غیرمجاز هستیم، اما به هر حال در گذشته این مجوز به برخی ها داده شده و این افراد شغل و زندگی خود را به این منابع آبی گره زده اند و با مسدود کردن این چاه ها، معیشت عده ای نیز به خطر می افتد، بنابراین ایجاد شغل جایگزین، اولین موضوعی است که مطرح می شود.

پیشنهاد تشکیل شورای نظارت نیز بر همین اساس و به منظور پیش بینی تمام این موارد و برنامه ریزی صحیح برای آنها ارائه شده است.

در واقع این شورا کار اجرایی نمی کند و سیاستگذاری در این زمینه را به عهده دارد، در حالی که اقدامات اجرایی را تشکل های آب بران یا دیگر نهادهای اجرایی صورت خواهند داد. علاوه بر این در هر دشت فقط یک شورای حفاظت وجود خواهد داشت، درحالی که تعداد تشکل ها با توجه به ظرفیت هر دشت، از یک تا چند مورد خواهد بود.

**نتیجه طرح؛ ۲۰ سال آینده
وی با تاکید بر این که اجرای طرح احیا منابع آب زیرزمینی و حفاظت این منابع، تنها در صورتی موفقیت آمیز خواهد بود که مردم را به صحنه آورده و از مشارکت آنان بهره مند شویم، می گوید: تشکیل شورای حفاظت و تشکل آب بران دقیقا با همین هدف صورت گرفته است، به طور مثال در دشت نیشابور، ۲۰۰ چاه غیرمجاز با مشارکت همین مردم مسدود شد.

اما نکته مهم تر آن است که اگر قرار باشد مردم در این برنامه ها مشارکت کنند، باید یک سری اختیارات و منابع مالی هم به آنان واگذار شود، در واقع نمی توان از آنها انتظار کاری را داشت که نه تنها منفعتی برایشان ندارد، بلکه ممکن است آجر شدن نانشان را هم به دنبال داشته باشد. برای مثال در این زمینه می توان گروه های گشت و بازرسی را از میان خود مردم منطقه و کشاورزان انتخاب و منابع مالی آن را هم به خود این افراد واگذار کرد.