دیر زمانی است که چشمانمان به دیدن چهره ترک خورده بستر رودخانه کر عادت کرده و شاید اگر چند سال دیگر از فرزندانمان سول شود که «کر، چیست؟» پاسخ دهند: «کویرمارپیچی است که از سمت درودزن به طرف کربال کشیده شده است!.».

هرچند کر هنوز در خاطره های ما جریان دارد و منظره طغیان آن، درآلبوم نوجوانی و جوانی خیلی از مرودشتی ها جاودانه شده لیکن وضعیت اسفبار این روزهای کر، حکایتی است که هر روز خوانده می شود. “کر” امروز مصیبتی است که هزاران مرثیه خوان از جنس کشاورز و باغدار دارد. مرثیه خوانانی که چشمشان به ترک های کف رودخانه دوخته شده و تماشای خشکی رود همیشه خروشان کر، دلشان را می آزارد.
هرچند بحران بی آبی و ضعف نزولات آسمانی، چند سالی است که گریبانگیر طبیعت ایران و منطقه شده اما استحصال بی رویه و مدیریت ضعیف منابع آبی بالادست کر، مزید علت شده تا این رودخانه تاریخی و این مار آبی خوش خط و خال، جلو چشمان مرودشتی ها جان بدهد.

سال ها قبل که کم آبی کر و خشکسالی طبیعت، تازه شروع شده بود قرار بود که با تغییر الگوی کشت، میزان برداشت از آب های موجود کاهش یافته و علاوه بر ذخیره آب برای مصارف خانگی و صنعتی، آب رودخانه کر نیز همواره در جریان باشد. هیچگاه معلوم نگردید که برنامه تغییر الگوی کشت از محصولات دارای مصرف آب فراوان به محصولات با مصرف کم تر، چگونه و کجا اجرا گردید (اگر هم اجرا شد اطلاع رسانی درستی انجام نگرفت) و هرگز معلوم نگردید که میزان برداشت اب از رودخانه کر تا کجا باید پیش رفته و چقدر ادامه یابد؟

تعیین خط قرمز برداشت از آب کر می توانست حیات حداقلی این روخانه را تأمین کرده و منظره زشت ترک های بستر رودخانه را این چنین نمایان نسازد. یادمان باشد که همراه با نابودی کر، طبیعت وابسته به این رودخانه و اکوسیستم اطراف این رود که هزاران سال رابطه علت و معلولی را پشت سر گذاشته بودند، از میان رفته و تقریبا غیر قابل احیاء است. جانداران بی گناهی که چوب ندانم کاری و طمع روز افزون انسان را خوردند و پرونده شان به راحتی خوردن یک لیوان آب! جلو چشمان ادارات مسئول، بسته شد.

هرچند ورود فاضلاب شهری مرودشت و فاضلاب صنعتی مجتمع پتروشیمی شیراز، جریانی مداوم از آلودگی را به سمت پایین رود به راه انداخته اما واضح است که این جریان، نه تنها زندگی ساز نیست بلکه زندگی برانداز است و باید فکری به حال آن شود. استفاده از این آب آلوده برای مصارف کشاورزی و صیفی کاری، معضلی است که طی سنوات اخیر رخ داده و در حال توسعه است.

***

امروز”کر” تشنه تر از تمام تاریخ حیات خویش سر برآورده و دست یاری انسان ها را می طلبد. انسانی که بی اعتنا به طبیعت و ارزش آن، مشغول فرود آوردن تیشه بر ریشه های خویش است. چاره امروز، شاید درمان دردهای فردا باشد.

سرنوشت کر اگر چه تکرار سرنوشت دهها رود دیگر و از جمله “زاینده رود” است اما خبر خوش این که بالاخره آلمانی ها وعده داده اند تا با استفاده از دانش نوین و تجربه زیست محیطی، زاینده رود را احیا کنند. باید منتظر نشست و دید درد “کر” توسط چه کسی و از کدام نقطه این کره خاکی درمان می گردد؟

«تحریریه هفته نامه مرودشت»