در فضای واقعی و در خارج از شهرستان ارسنجان، امروزه تصاویری از دانشگاه آزاد، باغات و رب انار، چهره‌های سیاسی مطرح و سرشناس نظیر دکتر حسن ارسنجانی، خطّاطان معروف، علما و روحانیون والامقام، مدرسه سعیدیه و مسجد جامع، جنگل و کوه و قنات‌ها، نقش برجسته مردم در مبارزه با رژیم پهلوی و مشارکت در جنگ و جبهه و تقدیم شهدا و جانبازان و هوش و سرآمدی همشهریان و… را در اذهان عموم می‌توان دید و به آن بالید و باور داشت که این همه جزئی کوچک از کلیّتی بزرگ است که مغفول مانده و می‌توان معرفی نمود.

به‌علاوه بافت اجتماعی هر منطقه متآثر از موقعیت جغرافیایی، اقلیمی (آب‌و‌هوا و موقعیت)، پیشینهٔ تاریخی و تحوّلات و وقایع بزرگ حادث شده در آن می‌باشد، ارسنجان نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست. این شهرستان در فاصله ۱۳۰ کیلومتری شمال شرق شیراز و در بین دو رشته کوه واقع گردیده و پوشش گیاهی و جنگلی نسبتآ مطلوبی داشته است و وبه کمک تعدادی قنات و حفر چاه، آب آشامیدنی و زراعی مورد نیاز را به سختی تآمین می‌کند.

کشاورزی، دامداری، باغداری، معامله و خرید و فروش، مشاغل خدماتی، حمل‌و‌نقل بین شهری، مشاغل دولتی و… از جمله اشتغالات معمول در این شهرستان می‌باشد و خشک‌سالی‌های چندین ساله اخیر تآثیر نامطلوبی، بر منابع آبی و در نتیجه باغات و زمین‌های کشاورزی و پوشش گیاهی منطقه داشته است.

با گسترش وسیع مراکز آموزشی در سطوح مختلف، از پیش‌دبستانی تا تحصیلات عالی، سطح سواد و اخذ مدرک دانشگاهی رشد چشمگیری نموده و شهرستان ظرفیّت جذب این حجم دانش‌آموخته را ندارد و همچنین مشاغل سنتی (کشاورزی، باغداری، دامداری و…) مطلوبیّت گذشته را از دست می‌دهد، لذا مهاجرت و گریز سرمایه‌های مادّی و معنوی از این منطقه، سیر صعودی یافته و اجتناب‌ناپذیر می‌نماید.

فامیل‌های بزرگ ارسنجانی، شامل: ابراهیمی، رحیمی، نعمت‌الهی، نعمتی، اسکندری، حسن‌شاهی، نصیری، خادم‌الحسینی، یارمحمودی، رضایی و… و سادات: موسوی، حسینی، هاشمی، رئیس‌السادات، ناظم‌السادات، ثقه‌الاسلام و… است و در اطراف نیز بخش‌های بزرگی مانند جمال‌آباد، علی‌آباد، خبریز، شوراب، قلات‌خوار، کتک و… وجود دارد.

سخت کوشی، پشتکار، آبروداری، فامیل‌دوستی، تعصّبات محلی و قومی و پایبندی به پاره‌ای از رسوم و عادات فرهنگی، از ویژگی‌های مردم این محل می‌باشد، هر چند در خارج از فضای شهرستان، ارسنجان به عنوان مجموعه‌ای واحد و یک‌پارچه، مورد توجه و نظر همگان است.

در محیط‌های بیرونی و به‌ویژه در شیراز که جمعیت مهاجرین زیاد است، ارسنجانی‌ها به باهوشی، زیرکی و زرنگی، اتحاد و اتفاق جمعی، تعصّب نسبت به یکدیگر و علاقه به زادگاه مشهورند، با این همه عده‌ای با اغراض خاص، کوشیده‌اند این تصویر زیبا را مشوّش کنند و پاره‌ای از اختلافات معمول را دستاویزی برای اثبات ادعای خویش قرار داده‌اند.

ارسنجان به‌صورت بالقوّه پتانسیل رشد و توسعه و پیشرفت فراتر از اکنون را داراست و تشکل‌های مردم نهاد، همچون انجمن تازه تآسیس دانش‌آموختگان، با حمایت از نهادهای رسمی می‌توانند سهم بزرگی در بالندگی شهرستان داشته باشند.

سید محمد حسین(محمود)حسینی

دانش آموختگان ارسنجان