این بار دامنه خسارت های خشکسالی، حفر چاه های غیر مجاز و کاهش آب های زیرزمینی به حدی شده که دامن آثار تاریخی از جمله تخت جمشید و نقش رستم را نیز در برگرفته است و با پدیده فرونشست مواجه هستیم.

ایرنا- سالهاست استان فارس به دلایل مختلفی از جمله کاهش بارندگی، برداشت بی رویه آب های زیرزمینی، حفر چاه های غیر مجاز و کشاورزی سنتی و نادرست با پدیده خشکسالی روبرو است که مردم بخش های مختلف این استان را با مشکل مواجه کرده است.

امروز حفر چاه های غیر مجاز و بهره برداری نادرست از سطح آّب های زیرزمینی باعث شده بسیاری از مناطق و دشت های استان فارس با افت شدید آب های زیرزمینی مواجه شود و خشکسالی نمود بیشتری پیدا کند.

تشدید پدیده خشکسالی در استان فارس در دشت تخت جمشید خود را به گونه فرو چاله ها و فرو نشست زمین نشان داده است که نگرانی بی حدی را برای مسئولان ، دوستداران میراث فرهنگی و مردم ایجاد کرده است.

پدیده فرونشست زمین و فروچاله ها پدیده های طبیعی هستند که به تدریج و دربلند مدت در طبیعت ایجاد می شوند و خطرهای فراوانی رابه دنبال دارند و در دشت تخت جمشید به دلیل خشکسالی و برداشت های بی رویه از منابع آبی زیرزمینی ایجاد شده است.

برخی از کارشناسان و مسئولان استان فارس بر این باورند که فرو نشست زمین بر اثر برداشت های بی رویه آب از سفره های زیرزمینی امروز به عنوان یک بحران جدی در فارس مطرح است که می تواند ضررهای جبران ناپذیری را برای مردم به همراه داشته باشد.

*** فرونشست زمین های اطراف مجموعه تخت جمشید یک هشدار جدی است
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: پدیده فرونشست زمین های اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید یک هشدار جدی است که مسئولان استان فارس باید به این مهم توجه داشته باشند.

مسعود رضایی منفرد افزود: در حال بررسی این موضوع در سطح ملی از رئیس جمهوری و وزیر نیرو هستیم و این درحالی است که دولت برنامه ریزی های اساسی در مباحث منابع آب در سطح ملی دارد.

وی بیان کرد: ما در مجموعه میراث جهانی تخت جمشید بحران فرونشست زمین در این منطقه را در استان پیگیری می کنیم اما این موضوع به دلیل حساسیت ها، باید توسط مسئولان بخش های مختلف در سطح ملی پیگیری شود.

او با بیان اینکه در پی پدیده برداشت بی رویه آب از دشت تخت جمشید در سالهای اخیر، قسمت بیشتر منابع تجدید ناپذیر طبیعی در این منطقه از بین رفته است اظهارداشت: فرونشست زمین در اطراف مجموعه تخت جمشید، نه تنها به این مجموعه جهانی بلکه به تمام دشت تخت جمشید، شهرستان مرودشت و کشاورزان و مردم آن خطه یک بحران است.

رضایی منفرد اضافه کرد: در صورت ادامه روند بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی ضررهای زیست محیطی و طبیعی فراوانی دارد و در نهایت آن منطقه به بیابان تبدیل می شود و مردم از آن منطقه کوچ می کنند.

وی ادامه داد: بحران کم آبی و خشکسالی در استان فارس به ویژه برخی از مناطق مانند دشت تخت جمشید موضوع مهمی در استان است که همه دستگاه ها و سازمان ها از جمله آب، دادگستری و جهاد کشاورزی باید برای مدیریت و رفع این بحران باهم تعامل و همکاری بیشتری داشته باشند.

او عنوان داشت:هم اینک مسئولان استان فارس از جمله مدیریت ارشد استان، قوه قضائیه، دادگستری، ستاد بحران استانداری فارس و سایر دستگاه ها از بحران ایجاد شده در این منطقه اطلاع دارند و نسبت به موضوع حساسیت دارند.

رضایی منفرد افزود: برای رفع این بحران جلساتی با مدیران استان و شهرستان مرودشت از جمله دادستان این شهرستان برگزار شده است اما مهترین اقدام در این زمینه فرهنگ سازی است.

وی بیان کرد: یکی از راهکارها برای ممانعت از بهره برداری از منابع آبی و حفر چاه های بی رویه در دشت تخت جمشید فرهنگ سازی برای کشاورزان منطقه است که اگر دولت بخواهد اجازه حفر چاه غیرمجاز به افراد ندهد باید از خانوارها و ساکنان آن خطه حمایت کند.

رضایی منفرد اظهارداشت: رسالت اصلی ما در مجموعه میراث جهانی تخت جمشید فرهنگ سازی است و سایر دستگاه های مربوطه از جمله آب و جهاد کشاورزی باید اقداماتی در زمینه های مختلف از جمله تغییر الگوی کشت، کنتورگذاری، عدم کاشت برنج در منطقه و پرداخت هزینه های کشت به کشاورزان را انجام دهند.

رضایی منفرد افزود: افت سطح آب های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین به یکی از بلایا و معضلات مهم دشت مرودشت طی سال های گذشته تبدیل شده به همین سبب تغییر و اصلاح الگوی کشت در این منطقه ضروری ترین اقدام برای رفع این بحران است.

وی، با اشاره به تهدیدهایی که این فروچاله ها می تواند برای مجموعه جهانی تخت جمشید، نقش رستم و برخی روستاهای مجاور این یادمان های تاریخی داشته باشد اضافه کرد: رفع این بحران نیازمند عزم ملی است.

رضایی منفرد افزود: البته تهدید بحران فروچاله ها برای مجموعه جهانی تخت جمشید آنگونه که در برخی رسانه ها منعکس شده بود جدی نیست اما برای کنترل این وضعیت و پیشگیری از وارد آمدن آسیب و خسارت به این مجموعه نیازمند همکاری و مشارکت تمام مجموعه ها و مسوولان استانی و کشوری هستیم.

*** فرونشست و شکاف زمین؛ تهدید امروز تخت جمشید
استاد دانشگاه شیراز نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: آنچه امروز تخت جمشید را بیش از خطر فرونشست و شکاف زمین تهدید می کند، خطر فروچاله هاست.

عزت الله رییسی اردکانی افزود: تخت جمشید از یک سو با کوه همجوار است و از سه جهت دیگر منطقه ای آبرفتی در اطراف آن است که زیر این آبرفت آهک است.

وی بیان کرد: بافت خاک رس در این مناطق به مرور زمان و به دنبال برداشت زیاد منابع آب زیرزمینی شسته می شود و به تدریج یک حالت غار مانند در درون خاک ایجاد می شود که این غار ریزش می کند و فروچاله ایجاد می شود.

او اظهارداشت: فروچاله ها تهدیدی برای دشت مرودشت و مجموعه جهانی تخت جمشید است که برای پیشگیری از هر اتفاق ناگواری باید بهره برداری از منابع آب زیرزمینی اطراف این مجموعه محدود شود.

رئیسی اردکانی اضافه کرد: در سال های گذشته روبروی صفه تخت جمشید و در ۲۵۰ متری آن یک فرونشست زمین و شکاف به طول ۲۰۰ متر و عرض و عمق حداکثر یک متر ایجاد شده است.

وی ادامه داد: در آثار تاریخی نقش رستم نیز به فاصله بسیار نزدیکی با دیواره عمودی این آثار، شکاف و فرونشست زمین به وجود آمده است.

این استاد دانشگاه شیراز عنوان داشت: پایین آمدن سطح سفره آب های زیرزمینی علت اصلی به وجود آمدن شکاف و فرونشست های زمین در منطقه اطراف آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم است.

رییسی اردکانی افزود: یکی از راهکارهای اساسی برای پیشگیری از تهدید این منطقه و مجموعه جهانی تخت جمشید، عدم مجوز برای حفر چاه آب زیرزمینی در دشت و محدوده تخت جمشید است زیرا هر چاه جدید احتمال وقوع فروچاله را بیشتر می کند.

وی بیان کرد: با توجه به این خطر فراروی تخت جمشید، از مسوولان خواسته ایم که مطالعاتی را با هدف جلوگیری از ایجاد فروچاله در محیط اطراف تخت جمشید با اولویت در دستور کار قرار دهند.

*** فرونشست زمین در دشت تخت جمشید برای مردم خطرناک است
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید نیز به خبرنگار ایرنا گفت: از حدود هفت سال ۸۷ متوجه پدیده فرونشست زمین های اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید و نقش رستم شدیم که ترک هایی در اطراف و حریم این دو مجموعه دیده شد.

شهرام رهبر افزود: کم کم این ترک ها گسترش پیدا کرد و با بررسی های کارشناسان زمین شناسی متوجه شدیم هرچه به سمت روستاهای اطراف از جمله روستای شول نزدیک می شویم عمق ترک ها بیشتر و دهانه ترک ها بازتر است.

وی بیان کرد: زمانی که بخش های مختلف تشکیل دهنده زمین از جمله خاک و سنگ نتوانند بر روی هم قرار گیرند پدیده هایی مانند رامش، نشست و فرونشست زمین ایجاد می شود که عمده دلیل ایجاد این پدیده ها بر اثر برداشت بی رویه آّب از منابع زیرزمینی است.

رهبر اظهارداشت: پس از تحقیقات بخش آب شناسی دانشگاه شیراز مشخص شد ایجاد این ترک ها، بر اثر برداشت آّ از زمین های اطراف مجموعه تخت جمشید و دشت تخت جمشید برای کشاورزی است که این پدیده در جاهای دیگر کشور نیز ممکن است وجود داشته باشد.

وی اضافه کرد: نقش رستم در کوه و تخت جمشید دردامنه کوه قرار گرفته است که به دلیل موقعیت جعرافیایی، هیچ کدام از این دو بنا دچار مشکل و آسیب ناشی از ترک نمی شوند بنابراین ترک های ناشی از فرونشست زمین در حریم درجه یک این دو مجموعه وجود ندارد.

او با بیان اینکه فرونشست زمین در دشت تخت جمشید بیش از بناهای تاریخی، برای مردم خطرناک تر است ادامه داد: ترک های ناشی از پدیده فرونشست در حریم های درجه دو و سه مجموعه های تخت جمشید و نقش رستم و مقداری در حریم درجه یک نقش رستم دیده شده است.

رهبر عنوان داشت: کارشناسان زمین شناسی بر این باور هستند که علت وجود این موضوع برداشت بی رویه آب از منابع زیر زمینی است و این درحالی است که در گذشته عمق چاه ها در این منطقه شش متر بوده اما هم اکنون عمق چاه های این منطقه به ۲۹۰ متر رسیده است.

وی گفت: کشاورزی یکی از مباحث اقتصادی مردم این منطقه است اما عوارض زیان باری از جمله پدیده فرو نشست زمین را برای مردم شهرستان و آثار تاریخی به دنبال داشته است.

رهبر افزود: در حال حاضر نهادهای علمی و پژوهشی از جمله میراث فرهنگی و بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد در حال انجام اقدامات علمی بر روی این پدیده هستند.

او بیان کرد: محوطه و دشت تخت جمشید حریم وسیعی دارد که ما در مجموعه جهانی تخت جمشید درچند سال اخیر مجوز چاه در حریم درجه یک مجموعه جهانی تخت جمشید و نقش رستم را صادر نمی کنیم و بر این تصمیم تاکید داریم.

وی اظهارداشت: تغییر الگوی کشت، جلوگیری از احداث چاه های جدید الاحداث در حرایم آثار تاریخی، جلوگیری از کف شکنی و جابجایی چاه های قدیمی، تغییر نوع آبیاری و فرهنگ سازی استفاده از روش های نوین آبیاری و قرار دادن کنتور هوشمند بر روی چاه های فعال در این منطقه از راهکارهای جلوگیری از بحران فرونشست زمین در این منطقه است.

رهبر با بیان اینکه هم اکنون کارهایی پژوهشی در این زمینه در دشت تخت جمشید در حال انجام است اضافه کرد: مسئولان استان و کشور نسبت به این موضوع حساس و آگاه هستند که امیدواریم راهکارها برای مدیریت بحران فرونشست زمین در این منطقه با جدیت دنبال شود.

*** مجوز حفر چاه در دشت مرودشت صادر نشود

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز به ایرنا گفت: بر اساس شواهد موجود پدیده فرونشست زمین و فروچاله در سطح زمین رخ داده و عمقشان به یک تا یک و نیم متر می رسد و در واقع کسی نمی داند در زیر زمین چه اتفاقی می افتد و در این زمینه باید مطالعات دقیق تری انجام شود.

مصیب امیری افزود: هرگونه اظهار نظر در زمینه رخ دادن این پدیده ها بدون کار مطالعاتی،علمی و کارشناسی اقدامی نادرست است و تا مطالعات گسترده در این زمینه صورت نگیرد نمی توان درباره علت اصلی این پدیده ها نظر داد.

وی اظهارداشت: می توان گفت برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی یکی از علل بروز بحران فرونشست زمین در اطراف مجموع جهانی تخت جنمشید است که تاکنون چندین جلسه در استانداری فارس با حضور مسوولان شرکت آب منطقه ای استان تشکیل شده است.

امیری اضافه کرد: شرکت آب منطقه ای استان نباید هیچگونه مجوزی برای حفر چاه جدید در دشت مرودشت صادر کند.

او ادامه داد: همچنین دستگاه های مربوطه باید نسبت به پر کردن و پلمب چاههای غیر مجاز و نصب کنتور بر روی چاه های دارای مجوز اقدام کند که این کارها می تواند مانع از بیشتر شدن بحران در این منطقه باشد.

امیری با بیان اینکه تخت جمشید متعلق به همه مردم جهان است عنوان داشت: برای مدیریت این بحران در حریم درجه دو و سه مجموعه جهانی تخت جمشید و مردم این منطقه نیازمند همکاری همه دستگاه های استانی و ملی است.

میراث جهانی تخت جمشید در محدوده شهرستان مرودشت و در فاصله حدود ۶۰ کیلومتری شمال شیراز قرار دارد و آثار تاریخی نقش رستم نیز در فاصله حدود شش کیلومتری تخت جمشید واقع شده است.

یادمان تاریخی تخت جمشید که متعلق به دوره هخامنشیان است یکی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است که در سال ۱۹۷۹ میلادی با شماره ۱۱۴ در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد.

سلسله هخامنشیان از سال ۳۳۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد در ایران حکومت کردند.

آثار تاریخی نقش رستم یادمان هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان و نقش برجسته ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مجموعه قرار دارد.